Το Μελισσοκομικό ίντερνετ είναι μία πολύπαθη και πολυσυζητημένη πλευρά της μελισσοκομίας. Συνήθως, σχολιάζεται η «στημένη» πλευρά του με τους Youtubers, τα καιροσκοπικά blogs, το influencing κ.α. Το κοινό βρίσκει σε αυτά τα πρόσωπα ένα εύκολο αντικείμενο συζήτησης. Το άρθρο, όμως, θα ασχοληθεί με μία άλλη αφανή πλευρά. Αυτή του μέσου χρήστη του μελισσοίντερνετ. Θα σχολιαστούν ορισμένες κοινότυπες συμπεριφορές οι οποίες είναι κυρίαρχες στα Social (Μελισσοκομικές Ομάδες, Youtube κτλ) αλλά περνάνε ξώφαλτσα μιας και όλοι εστιάζουν σε πρόσωπα γοήτρου ή επιρροής.
Ειρωνική Αποστασιοποίηση
Ο μέσος χρήστης μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι συχνά δυσαρεστημένος από τις συνεχείς ειρωνίες και προσβολές που δέχεται όταν γράφει την άποψή του. Οι ρίζες αυτού του φαινομένου, ίσως, πρέπει να αναζητηθούν στην ειρωνική αποστασιοποίηση[2]. Κοινό γνώρισμα της εποχής το οποίο, μάλιστα, από κάποιους θεωρείται δείγμα ευφυίας. Τα άτομα αποστασιοποιούνται από κάθε κοινωνική «ψευδαίσθηση», επιχειρούν να αποδομήσουν κοινωνικές ομάδες ή μορφές εξουσίας και μπορούν να βλέπουν πίσω από τις μάσκες των άλλων. Είναι μία ψυχολογική κατάσταση η οποία μεταφέρεται και στα μελισσοκομικά social με πρόσωπα και καταστάσεις να γίνονται συχνά αντικείμενα διακωμώδησης.
Αυτό το ψυχολογικό φαινόμενο, το οποίο φτάνει μέχρι τον κυνισμό, εκδηλώνεται υπό ορισμένες συνθήκες. Συνήθως, τα αποστασιοποιημένα άτομα πρέπει να υποθέσουν την ύπαρξη μια άλλης, αφελούς οντότητας (μπορεί να είναι οι άλλοι, η κοινωνία, κ.ο.κ.) η οποία «δεν έχει πάρει μυρωδιά τι παίζει». Το άτομο, λοιπόν, είτε νιώθει την ανωτερότητά του υποτιμώντας τους άλλους (οι άλλοι είναι πρόβατα κτλ) ή εκτονώνεται αποδομώντας μία μορφή που πλασάρεται ως αυθεντία (δάσκαλος, επιστήμονας) ή επιβεβαιώνεται προστατεύοντας μια φανταστική ομάδα από την παραπλάνηση. «Ξεσκεπάζω και κράζω τον Χ youtuber για τις βλακείες που δείχνει, δεν το κάνω για μένα αλλά για λογαριασμό άλλων» (νέοι μελισσοκόμοι που θα τον δουν και θα παρασυρθούν). «Τρολάρω τον τάδε ψευτομελισσοκόμο στις ομάδες γιατί παραπληροφορεί τους άλλους.»
Η αποστασιοποίηση μόνο μόνιμη δεν είναι, επειδή άπαξ και θιγούν οι πεποιθήσεις του χρήστη, ξεκινάει η μετά ζήλου εμπλοκή σε αντιπαράθεση.
Αυτολογοκρισία και Αυτοαποκλεισμός
Πολλοί έμπειροι μελισσοκόμοι, οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν, έχουν αποχωρήσει από τις ομάδες ή έχουν σταματήσει να γράφουν κάτι το ουσιαστικό φοβούμενοι ότι κάποιο σχόλιό τους θα παρεξηγηθεί, θα στρεβλωθεί, ενδεχομένως και να διακωμωδηθεί. Έτσι, μια μερίδα που έχει λόγο παρουσίας, αυτοαποκλείεται. Αντ’ αυτού κυριαρχούν όσοι δεν έχουν πρόβλημα με νοσηρές κατάστασεις ή μπορούν να τις διαχειριστούν.
Μία άλλη μερίδα, λιγότερο έμπειρων μελισσοκόμων οι οποίοι επίσης έχουν να προσφέρουν, απέχει για τον ίδιο λόγο. Επιπλέον, τείνει να απέχει κι από κατωτερώτητα διότι δεν θεωρεί ότι διαθέτει τα απαραίτητα χρόνια εμπειρίας στην πλάτη, τον απαραίτητο αριθμό μελισσιών, το απαραίτητο μέγεθος βαρελιών κλπ. Ας μας προσδιορίσει, επιτέλους, κάποιος από πόσα μελίσσια και πάνω αποκτά ένας μελισσοκόμος το δικαίωμα του λόγου σε μία μελισσοκομική κοινότητα!
Ο Πολιτισμός του Χρυσόψαρου[3]
Η μορφή των συζητήσεων στα social media δεν επιτρέπει να μείνουν κάπου τα γραπτά προς μελλοντική αναφορά όπως γινόταν παλαιότερα στα forums. To όλο format εξυπηρετεί το φευγαλέο και το ευφήμερο. Η δε προσοχή του μέσου χρήστη δύσκολα μπορεί να επικεντρωθεί στην ανάγνωση κειμένου πάνω από 10-15 δευτερόλεπτα. Επομένως, οι εμπεριστατωμένες αναλύσεις διαβάζονται φευγαλέα όπως θα διαβαζόταν το κάθε «σεντόνι» και η πληροφορία φτάνει στον δέκτη πετσοκομμένη και διαστρεβλωμένη σαν χαλασμένο τηλέφωνο.
Ο λόγος υφίσταται εκφυλισμό, ο επικοδομητικός διάλογος σπανίζει και οι κατ’ επευφημία με like μονόλογοι επικρατούν. Ένα θέμα μπορεί να συζητηθεί εκτενώς και να καταλήξει κάπου αλλά σύντομα θα χαθεί στο σωρό των εφήμερων αναρτήσεων. Για το περιεχόμενο αυτό κάθε αυτό γίνεται δύσκολο να σταθεί στα social media μιας και ο σχεδιασμός τους είναι στη βάση της αιχμαλώτισης της προσοχής και της παραγωγής εθιστικών μοτίβων στον εγκέφαλο του χρήστη και όχι στη βάση της σκέψης ή της συζήτησης, όπως γίνεται σε άλλα format πχ. φόρουμ.
Εδώ μιλάμε με αποδείξεις.
O καθένας αντιμετωπίζει την παραπληροφόρηση απο 100 μεριές στο διαδίκτυο και είναι σε μία συνεχή αποδόμηση των fakes (fake news, τρολ, fake προφιλ, click bait). Η μελισσοκομία, ειδικότερα, είναι πεδίο όπου οι ψευδοεπιστήμες και τα μαντζούνια πάντα είχαν μια πέραση. Είναι λογικό, επομένως, όσοι υποστηρίζουν τέτοιες πρακτικές να αντιμετωπίζονται ως κομπογιαννίτες και να τους ζητείται να παρουσιάσουν στοιχεία.
Σε αντίδραση αυτής της αυθαιρεσίας, μία μερίδα μελισσοκόμων, κυρίως άτομα που έχουν κάποιο υπόβαθρο σπουδών, εμφανίζει μια ενδιαφέρουσα συμπεριφορά. Έναν «σοσιαλμιντιακό» ορθολογισμό.
Δεν είναι αρκετό ένας μελισσοκόμος με την Χ εμπειρία να μπεί κάτω από ένα topic σε μελισσοκομική ομάδα και να αφήσει ενα σχόλιο σε μελισσοκομική συζήτηση αλλά επιβάλλεται το σχόλιό του να έχει τεκμηρίωση ή να ξεχειλίζει επιστήμη ή να παραθέσει τουλάχιστον μελέτες και βιβλιογραφία. Αν συνεχίσει ο λόγος του να μοιάζει αυθαίρετος, τότε συχνά τίθεται σε αμφισβήτηση η ιδιότητά του ως μελισσοκόμος επειδή δε μπορεί να στηρίξει τη θέση του με στοιχεία, εμπειρίες κτλ. Δηλαδή, σε λίγο καιρό θα γράφουμε στο facebook για μία μελισσοκομική τεχνική και θα είναι σαν να αγορεύουμε μπροστά σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Επιχειρηματολογία σε ύφος βρετανικού εμπειρισμού με πηγές, μελέτες και δεδομένα να πάνε και να έρχονται. Ακόμη πιο βαρύ φορτίο απόδειξης των λεγομένων του φέρει το άτομο αν είναι επιστήμονας. Μιλάει με επιστημονικά στοιχεία; Μπας και δεν είναι πραγματικός επιστήμονας αυτός που πληκτρολογεί στην άλλη άκρη; (και πως αλήθεια γράφει ένας αυθεντικός επιστήμονας πίσω από ένα πληκτρολόγιο; Ίσως οι true επστήμονες να έχουν μείνει στο 1990 και να μην έχουν καν λογαριασμούς στα social…)
Αν ξεκινήσει η αντιπαράθεση «με στοιχεία κι αποδείξεις», γρήγορα καταλήγει σε καβγά μιας και κάποια πλευρά θα εκτοξεύσει κάποια προσβολή ή ειρωνία επί προσωπικού. Η όποια άσχημη κατάληξη της συζήτησης θεωρείται απόρροια της έλλειψης πολιτισμού, «ελληνικής νοοτροπίας», έπαρσης ή κακοήθειας. Δεν είναι πάντα έτσι.
Η ροπή προς την επιστημοσύνη είναι φανερή. Όχι μόνο στους σπουδαγμένους αλλά και άνθρωποι που δεν έκαναν σπουδές να εξαναγκάζονται να αποδεικνύουν ότι είναι γνώστες, μεταχειριζόμενοι ορολογίες και έννοιες που ούτε οι ίδιοι καλά καλά κατέχουν. Ορολογίες οι οποίες πρίν από 10 χρόνια θα φαίνονταν κινέζικες.
Κατά συνέπεια, έχουν αυξηθεί και οι αυτοσχέδιοι πειραματισμοί επάνω σε νέες θεραπείες αλλά χωρίς μέθοδο, υπόβαθρο και βασικά πειραματικά εργαλεία. Αν και ο μέσος μελισσοκόμος είναι δυνητικά ικανός να διεξάγει πειράματα, πρέπει πρώτα να δεχτεί να ακολουθήσει συγκεκριμένες μεθόδους. Αλλιώς, μία ζωή θα τον ξεγελάνε τα ίδια τα μελίσσια του.
Αληθινοί εναντίων Fakes
«Η μελισσοκομία μαθαίνεται/ ασκείται στα βουνά, όχι στο internet» διαβάζουμε συχνά. Είναι σωστή η φράση, αλλά το πρόβλημά της είναι ότι υπαινίσσεται ότι αυτοί που ανεβάζουν πολύ στα social δεν είναι αληθινοί μελισσοκόμοι. Γιατί μία φράση δεν είναι μόνο αυτό που μας λέει, αλλά και αυτό που δεν μας λέει.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η μελισσοκομία πλασαρίστηκε ως «κυριλάτη αγροτική δουλειά» κάτι που έβαλε πολλούς τυχοδιώκτες στον κλάδο με τα γνωστά επακόλουθα (νοθείες, κλοπές, βανδαλισμούς, παραοικονομία κτλ). Έτσι λοιπόν, όσοι αγαπάνε αυτό που κάνουν προσπαθούν να διαφοροποιηθούν από το συνάφι των καιροσκόπων: «Αποκλείεται όλοι αυτοί να είναι αληθινοί μελισσοκόμοι». Γρήγορα αυτός ο αφορισμός επεκτάθηκε απέναντι σε άτομα άλλου προφίλ (μικρομελισσοκόμοι, φυσιολάτρες, γυναίκες κτλ). Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει ένας παιδικός ανταγωνισμός για το ποιος είναι «πραγματικός μελισσοκόμος» και ποιος «ένας απλός κάτοχος μελισσιών».
Η δυσπιστία και καχυποψία για την ιδιότητα του άλλου ενισχύεται από δύο παράγοντες: Τη χρήση της εικόνας και τη μοντέρνα ιδεολογία. Είναι γεγονός ότι το περιεχόμενο που ανεβάζουν οι χρήστες (πχ. youtubers κ.α.) τείνει να παρουσιάζει μόνο την καλή πλευρά της μελισσοκομίας κρύβοντας την άσχημη. Αλλά ακόμη και να τα δείχνει κανείς όπως είναι, πάλι κάποιος θα αναρωτηθεί με καχυποψία: «Αυτός τώρα γιατί μας τα δείχνει όπως είναι, αφού είναι έτσι στα αλήθεια. Τι θέλει να πετύχει;»
Δεύτερον η μοντέρνα ιδεολογία έχει εμμονή με την επιστροφή στην αυθεντικότητα, τη δημιουργικότητα, τη μοναδικότητα κ.ο.κ, κι όχι πια σε έννοιες όπως γόητρο, status και χρήμα. Για παράδειγμα, μερικά από τα σλόγκαν είναι «βρες τον αληθινό σου εαυτό», «να είσαι ο εαυτός σου» κ.α. [5]. Οι ψεύτικοι-ες των social media ίσως τελικά να είναι αυτοί που λατρεύουμε να αντιπαθούμε. Αντίστροφα, όποιον δεν γουστάρουμε τον μετατρέπουμε σε ψεύτικο. Πχ. Κάποιον που δεν συμπαθούμε και τυγχάνει να είναι οικολόγος, θα τον χαρακτηρίσουμε «ψευτοικολόγο» ή «οικολόγο του κώλου» κ.ο.κ.
Πως θα την παλέψουμε;
Τόσο η ειρωνική ή η κυνική αποστασιοποίηση, όσο και η εμμονή με το ψεύτικο, ακολουθεί το εξής κλισέ: Πάντα υπάρχει μία «μορφή» η οποία επιχειρεί να κρύψει το «αληθινό περιεχόμενο» και το υποψιασμένο άτομο καλείται να το ξεσκεπάσει ή να το διακωμωδήσει. Πχ. «Η οικολογική καμπάνια της τάδε εταιρίας δεν είναι αυτό που φαίνεται (σε εσάς τους χαζούς), από πίσω βρίσκεται η κονόμα» . «Ο τάδε μελισσοκόμος που σας το παίζει δάσκαλος στο facebook στην πραγματικότητα φτιάχνει το όνομά του και στήνει δουλειές».
Φυσικά και τα δύο παραδείγματα μπορεί να ισχύουν, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Δεν αποτελεί κατόρθωμα να αποκαλυφθεί αυτό που υπάρχει πίσω από την «παραπλανητική μορφή». Είναι προτιμότερο να αποκαλυφθεί το «μυστικό» της μορφής κάθε αυτής. Γιαυτό και στα social media, μεγαλύτερη αξία έχει ο έξυπνος σχεδιασμός τους με τους μηχανισμούς αιχμαλώτισης της προσοχής, παρά το τι θα αποφασίσει γράψει ο Γιώργος, ο Τάσος και η Μαρία (δηλ το περιεχόμενο). Ο κύριος Ζούκεμπεργκ δεν δίνει δεκάρα για τις απόψεις σας και ΟΧΙ, δεν τον ενδιαφέρει μόνο η κονόμα. Τον ενδιαφέρει να διαιωνίσει το μέσο κάθε αυτό με όσο το δυνατό περισσότερους ενεργούς χρήστες, διατηρώντας τον εθιστικό του χαρακτήρα.
Επομένως, πρέπει να λάβει κανείς υπόψη τις ιδιαιτερότητες του μέσου στο οποίο κινείται . να εστιάσει τόσο στην καλλιέργεια της έκφρασης, όσο και στην ελευθερία του λόγου. Πρώτον, γιατί είναι σημαντικό να καταφέρνει κανείς να γράφει αυτό που θέλει να εκφράσει (με υποκείμενο-ρήμα- αντικείμενο), να γίνεται κατανοητός, αλλά και να το γράφει με ευγενικό τρόπο. Πάντα υπάρχει τρόπος να πεις αυτό που θέλεις. Δεύτερον, χρειάζεται να επανέλθει η ελευθερία του λόγου στο μέτρο του δυνατού. Οι χρήστες να σταματήσουν να αυτοαποκλείονται. Φυσικά η ελευθερία του λόγου μπορεί να προσβάλλει κάποιον αποδέκτη, αλλά αυτό το ρίσκο θα το παίρνουμε πάντα προκειμένου να μιλήσουμε ελεύθερα. Αν, βεβαίως, ξέρουμε να εκφραστούμε και δεν καταλήγουμε σε ακατανόητες προτάσεις. Το ρίσκο της προσβολής του άλλου, δυστυχώς, τείνει να μεγαλώνει γιατί ζούμε την Πολιτική Ορθότητα σε πλήρη ανάπτυξη. Κάποιοι θα αντιπρότειναν ότι δεν χρειάζεται περισσότερη ελευθερία, αλλά περισσότερη παιδεία στα social media. Δύσκολο, γιατί το μέσο από μόνο του οδηγεί το χρήστη σε παρεκτροπές. Ενώ το να καλλιεργήσει κανείς αυτά που προαναφέραμε, υποχρεωτικά κρατάει ένα πολιτισμένο επίπεδο.
Γιώργος Μήτσικας
Ιούλιος 2021
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Για την εικόνα επικεφαλίδας χρησιμοποιήθηκε η εικόνα από Astrid Raimann από το Pixabay
[2] Η ειρωνική αποστασιοποίηση αναλύθηκε από τον Σλοβένο Φιλόσοφο Slavoj Zizek, αρκετά χρόνια πριν την εφεύρεση του ίντερνετ. Tα Social Media ενίσχυσαν το φαινόμενο.
[3] O τίτλος είναι ο τίτλος του βιβλίου του Βruno Patino «Ο Πολιτισμός του Χρυσόψαρου» το οποίο πραγματεύεται αντίστοιχα θέματα (Εκδόσεις Καστανιώτης).
[4] Φωτογραφία με likes από Pete Linforth από το Pixabay
[5] Κάτι τόσο γενικό και κοινότοπο θα έλεγε κανείς ότι δεν μοιάζει για ιδεολογία (πολτική, κοινωνική κ.ο.κ). Όμως ας λάβουμε υπόψη ότι στην πορεία της ιστορίας, οι εκάστοτε ιδεολογίες ξεπηδούσαν ως απάντηση σε προθύστερες. Συχνά εμφανίζονταν κι ως μέτα-ιδεολογίες. Δηλαδή ως κάτι το οποίο ξεπερνούσε την ιδεολογία. Ώς αλήθειες που διέλυαν την ψευδαίσθηση της υπάρχουσας ιδεολογίας κτλ.
[6] Φωτογραφία μελισσοκομείου από Goran Horvat από το Pixabay
ΜΕΛΙΣΣΟΣΦΑΙΡΑ 
Σχολιάστε